13 października 2020 16:33
Tradycyjnie już 16 października, o godz. 12:00 przed pomnikiem 10. Powieszonych na Skwerze Pamięci Narodowej odbędzie się uroczystość upamiętniająca 78. rocznicę mordu na więźniach Pawiaka.
W październiku 1942 r. doszło tu do potwornej zbrodni. W odwecie za akcję "Wieniec" zrealizowaną przez Armię Krajową niemiecki okupant stracił 10 więźniów Pawiaka. Do podobnych egzekucji doszło na Bródnie, Szczęśliwicach, Woli i w Rembertowie. Od 1953 r. w przy ul. Paderewskiego w Markach znajduje się Pomnik 10. Powieszonych.
Wydarzenie odbywa się z zachowaniem reżimu sanitarnego. Prosimy o przebywanie w maseczkach lub przyłbicach oraz o zachowanie dystansu społecznego od pozostałych uczestników obchodów.
Historię tragicznych wydarzeń z 1942 roku opisał prezes Komitetu Pro Memoria Antoni Widomski:
W sierpniu 1942 roku Naczelny Wódz i premier Rządu RP na Uchodźstwie Władysław Sikorski zezwolił na przeprowadzenie szeregu akcji dywersyjno-sabotażowych na terenie okupowanej Polski.
Po północy 7/8 października 1942 roku, siedem patroli saperskich Armii Krajowej zaatakowało na terenie Warszawy sieć komunikacyjną. W wyniku wybuchów zerwano tory kolejowe wykolejając kilka pociągów.
Dywersja nie była dziełem przypadku, ale na długo wcześniej zaplanowanej akcji Polskiego Podziemia o kryptonimie "Wieniec". Było to pierwsze tak silne uderzenie w niemiecki transport w okupowanej Polsce.
Akcja "Wieniec" - pierwsza w Warszawie, przeprowadzona na tak dużą skalę - stała się sprawdzianem własnych sił i możliwości zorganizowanego działania
Gestapo nie zdołało wykryć i ująć ani jednego z wykonawców akcji "Wieniec". Niemcy zareagowali wzmożonym terrorem.
Już 15 października zostaje rozstrzelanych, na wydmach Łuże koło Lasek, 39 więźniów Pawiaka. Faktu tego nie podano do wiadomości publicznej.
Nocą z 15 na 16 października, w pobliżu miejsc dokonanych akcji, ustawione zostały szubienice.
- na Woli obok przejazdu kolejowego przy ul. Mszczonowskiej,
- w Szczęśliwicach przy torach,
- na Pelcowiźnie na ul. Toruńskiej róg Wysockiego,
- w Rembertowie obok dworca kolejowego,
- w Markach w pobliżu torów kolejki wąskotorowej.
Komendant Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa na Dystrykt Warszawski Ludwig Hahn nakazał rozklejenie w dniu 16.X.1942 roku oficjalnych obwieszczeń. Obwieszczenie nie zawierało nazwisk straconych osób.
_______________________________________
Obwieszczenie
W nocy z 7 na 8 października wysadzili
komuniści za pomocą materiałów wybuchowych
linie kolejowe koło Warszawy w powietrze.
Za ten zbrodniczy czyn zostało 50 komunistów
powieszonych.
Dla bezpieczeństwa i dobra ogólnego zwraca się
społeczeństwu polskiemu uwagę, żeby przy
najlżejszym podejrzeniu podobnego czynu
zawiadomili najbliższy posterunek policyjny.
Warszawa, dnia 10 października 1942 r.
DER KOMMANDEUR DER SICHERHEISTPOLIZEI
UND DES SD FUR DEN DISTRIKT WARSCHAU
______________________________________
Nie znamy przynależności organizacyjnej i politycznej wielu z nich. Ale wiemy na pewno, że wśród ofiar znaleźli się nie tylko komuniści, ale i działacze Delegatury Rządu, żołnierze ZWZ-AK i członkowie innych organizacji niepodległościowych.
Zginęli 16.X.1942 roku:
1 Bartosik Sylwester - technik lotniczy - lat 49,
2 Cholewa Władysław - szewc - lat 51,
3 Dobiszewski Antoni - profesor - lat 47,
4 Górka Józef - szewc - lat 52,
5 Grochowski Mieczysław - kelner - lat 34,
6 Grodecki Kazimierz - szewc - lat 49,
7 Grzesik Ferdynand - urzędnik - lat 36,
8 Ilski Franciszek - tokarz - lat 35,
9 Kacpura Antoni - ślusarz - lat 56,
10 Kaczmarek Ksawery - oficer - lat 44,
11 Kaczor Zdzisław - spółdzielca - lat 22,
12 Kania Juliusz - technik - lat 32,
13 Kokoszko Witold - technik - lat 34,
14 Liwanowski Jan - ślusarz - lat 32,
15 Łatkowski Bronisław - brak danych,
16 Nasiadek Eugeniusz - blacharz,
17 Niedziński Jan - technik - lat 36,
18 Nitka Michał - kolejarz - lat 42,
19 Nowaczyński Antoni - brak danych,
20 Orłowski Marian - ślusarz - lat 30,
21 Osiński Henryk - szofer - lat 37,
22 Papis Ludwik - brak danych,
23 Papliński Henryk - hutnik - lat 34,
24 Pietrasiński Józef - włókniarz,
25 Piotrowski Bronisław - piekarz - lat 34,
26 Piskorz-Nałęcki Józef - inżynier,
27 Pokorski Jan - publicysta,
28 Romanowicz Ignacy - inżynier - lat 31,
29 Romanowski Stefan - brak danych,
30 Rup Henryk - kamieniarz - lat 38,
31 Skwarczyński Wacław - tramwajarz - lat 30,
32 Sobczak Michał - szewc - lat 50,
33 Sulikowski Edward - brak danych,
34 Szawlewski Mieczysław - profesor - lat 54,
35 Szczepaniak Wacław - tkacz - lat 43,
36 Szymański Jan - rymarz
37 Szymański Józef ,brak danych,
38 Szymczak Jan - asfalciarz
39 Szynkarski Roman - tramwajarz - lat 43,
40 Święcicki Stanisław - dziennikarz,
41 Trojanowski Roman - ogrodnik - lat 22,
42 Trojanowski Stanisław - ogrodnik - lat 24,
43 Trylski Witold asystent UW - lat 30,
44 Twarkowski Konstanty - brak danych
45 Wilczyński Leon - brak danych,
46 Własow Włodzimierz - stolarz,
47 Włodarczyk Franciszek - szewc - lat 51,
48 Zieliński Wiktor - brak danych
Co do pozostałych dwóch ofiar brak jest bezspornych danych.
49. Ossowski Tymoteusz - brak danych
50. Wawrzyniak Franciszek - piekarz.
Ich było tylko pięćdziesięciu,
a myśmy zaciskali pięście...
Straceni pozostawali przez cały dzień na szubienicy. Wieczorem ciała odcięto z szubienic i przywieziono na cmentarz żydowski przy ulicy Okopowej. Pierwszym transportem przewieziono około dwadzieścia osób. Pochowane zostały na terenie dawnego boiska "Skry". Pozostałych pochowano w jednej z alei cmentarza, w pustym grobie murowanym.
O zbrodni dokonanej w Markach na więźniach Pawiaka przypomina pomnik odsłonięty w 1953 roku.
