22 września 2014 23:57
W przeddzień kapitulacji Warszawy, w oblężonej przez Niemców stolicy, 27 września 1939 roku powstała konspiracyjna organizacja niepodległościowa - Służba Zwycięstwu Polski. To wydarzenie zapoczątkowało budowę Podziemnego Państwa Polskiego.
Służba Zwycięstwu Polski przekształciła się wkrótce, już 13 listopada 1939 roku w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). Generał Władysław Sikorski 14 lutego 1942 roku przekształcił ZWZ w Armię Krajową, siłę zbrojną Polskiego Państwa Podziemnego. Armia Krajowa stanowiła integralną część Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej i podlegała działającemu na obczyźnie Naczelnemu Wodzowi.
Obok struktur wojskowych, powstawały konspiracyjne władze cywilne i organizacje polityczne. Tajne struktury podporządkowane rządowi emigracyjnemu nazywano po wojnie Polskim Państwem Podziemnym. Drugiego takiego państwa nie było w całej Europie.
Celem struktur Polskiego Państwa Podziemnego była ochrona narodu przed biologicznym wyniszczeniem, ochrona i zachowanie polskiej kultury i gospodarki. Do tego celu zmierzało podziemne państwo. Było ono czymś wyjątkowym, niemającym precedensu w całej historii powszechnej.
Zasięg i skala takich poczynań, jak przykładowo: tajne nauczanie, pomoc więźniom i ich rodzinom, opieka społeczna, czy akcja "Żegota", zadziwiają do dziś. Świadczą o naszych talentach organizacyjnych, o zdolności jednoczenia wysiłków służących słusznej sprawie, o wielkich zasobach inicjatywy i przedsiębiorczości.
Najwyższą władzę w Polskim Państwie Podziemnym sprawował Delegat Rządu RP na Kraj, który w 1944 r. był wicepremierem Rządu RP działającego na obczyźnie. Przy Delegacie Rządu działała Krajowa Rada Ministrów.
W podziemnym parlamencie reprezentowane były: Stronnictwo Ludowe, Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Narodowe oraz mniejsze ugrupowania. Poza układem parlamentarnym pozostawała Polska Partia Robotnicza ponieważ nie uznawała konstytucyjnego Rządu RP.
Centralny aparat delegatury stanowiły: Departament Prezydialny, Departament Spraw Wewnętrznych, Departament Sprawiedliwości, Departament Pracy i Opieki Społecznej, Departament Rolnictwa, Departament Skarbu, Departament Przemysłu i Handlu, Departament Poczt i Telegrafów, Departament Likwidacji Skutków Wojny, Departament Komunikacji, Departament Informacji i Prasy, Departament Robót Publicznych i Odbudowy, Departament Oświaty i Kultury, Departament Obrony Narodowej.
W terenie funkcjonowały również organa sądownicze delegatury, Cywilne Sądy Specjalne i Komisje Sądzące Walki Podziemnej. Miały prawo wydawania wyroków śmierci, orzekały również infamię, udzielały nagan i upomnień.
Struktury państwa podziemnego funkcjonowały także w Strudze, Pustelniku i Markach.
Urzędnicy Gminy Marki przyczynili się do zadania wrogowi niemało strat. Byli to m.in.: Czesław Panek - pracownik referatu meldunków, Kazimierz Grabianowski - referent, Kazimierz Politowski - rachmistrz gminny oraz Karol Sokołowski - sekretarz gminy.
Urzędnicy ci zbierali i przekazywali polskiemu dowództwu wojskowemu informacje o zarządzeniach władz okupacyjnych, zbiórkach pieniędzy, planowanych kontrybucjach. Aktywnie pomagali w załatwianiu nielegalnych meldunków dla osób ściganych lub ukrywających się. Zaopatrywali w karty żywnościowe, uprzedzali o łapankach czy przygotowaniach do przymusowych wywózek na roboty do Niemiec. Wielu polskim żołnierzom uratowali życie.
We wszystkich istniejących szkołach powszechnych Marek prowadzono tajne nauczanie.
Kapelanami prowadzącymi pracę duszpasterską, przyjmującymi przysięgi składane przez żołnierzy Armii Krajowej byli księża ze Zgromadzenia w Strudze, ks. Andrzej Płoszaj i Antoni Wisz.
Marki, Pustelnik i Struga wchodziły w skład II Rejonu "Celków" VII Obwodu Armii Krajowej "Obroża".
W strukturach rejonu aktywnie uczestniczyło ponad 600 zaprzysiężonych żołnierzy. W strużańskim zgromadzeniu Michalitów działała w ramach AK placówka ruchu oporu. Jej komendantem był kleryk Jan Furman, funkcję zastępcy sprawował kleryk Stefan Klupa. Do organizacji należało w sumie około kilkunastu braci i kleryków oraz niektórzy starsi wychowankowie z gimnazjum mechanicznego.
Na terenie Strugi oraz Zakładu wychowawczego św. Andrzeja Boboli działała również podchorążówka i szkoła podoficerska. Podchorążówkę m.in. skończyli klerycy: Jan Furman, Stefan Klupa i Józef Marciniak, były podoficer wojska polskiego. Wykładali oni również w szkole podoficerskiej. Ćwiczenia wojskowych akowców z tych szkół odbywały się w lasach wokół Strugi. Tu też odbywali ćwiczenia harcerze Szarych Szeregów. Ćwiczenia z bronią, nawet maszynową, przeprowadzane były często w Zakładzie wychowawczym. Prowadził je kleryk Klupa.
Aktywnie w strukturach Armii Krajowej Podziemnego Państwa Polskiego uczestniczyły kobiety w ramach Wojskowej Służby Kobiet. Zofia Kukier pełniła funkcję zastępczyni komendantki Wojskowej Służby Kobiet II Rejonu "Celków". Aresztowana została 30 sierpnia 1944 roku. Torturowana w Gestapo nie wydała nikogo. Zginęła 2 września 1944 roku. Miała 36 lat. W 2002 roku, Rada Miasta Marki nadała ulicy w Markach-Pustelniku nazwę Zofii Kukier.
Piękna kartę w historii zapisały Siostry Franciszkanki Rodziny Maryi. W sierocińcu w Pustelniku siostry przechowywały 12 dzieci żydowskich. Ratowały, choć za to groziła śmierć.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwałą z dnia 11 września 1998 roku ustanowił dzień 27 września - Dniem Podziemnego Państwa Polskiego.
Ten rozdział naszych dziejów winien stanowić trwałe źródło naszej dumy.
Instytut Pamięci Narodowej wspólnie ze Światowym Związkiem Żołnierzy Armii Krajowej apelują o zorganizowanie w całym kraju lokalnych obchodów 75 rocznicy budowy konspiracyjnego państwa polskiego i podziemnej armii pod wspólnym hasłem "My z niego wszyscy".
Zachęcamy do udziału w akcji.
Komitet Pro Memoria zaprasza mieszkańców na spotkanie 27 września (w sobotę) o godzinie 14.00 w Strudze pod pomnikiem poświęconym pamięci żołnierzy Armii Krajowej.
Warto, byśmy wszyscy oddali cześć tym, którzy swoje życie oddali za wolność, tym, którzy tej wolności nie doczekali, a przede wszystkim tym, którzy wciąż żyją wśród nas.
Niech zapłoną znicze naszej pamięci.
Antoni Widomski
Komitet Pro Memoria
